به گزارش کاشان حامی از کاشان، شهرستان کاشان به دارالمومنین معروف است و این موضوع به دلیل سابقه مذهبی این منطقه است و بر همین اساس نمادهای مختلفی در راستای ابراز ارادت به اهل بیت عصمت و طهارت وجود دارد که به بخشی از آن می‌پردازیم.
علی اصغر شاطری در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در کاشان با بیان اینکه از جمله شعائر حسینی که در دستجات و هیئت‌های عزاداری حمل می‌شود و در گذشته دارای آداب و رسوم خاصی بوده، علم توغ است.
وی افزود: توغ به معنی علم و درفش، رایت بزرگی بوده که در ایام سوگواری سکنه بعضی از محلات در دسته عزادار حرکت داده و از امتیازات آن محلات بود و توغ، گویا کلمه‌ای ترکی ماوراءالنهری و در اصل نام درخت و هیزم تاغ است. از دوران سلجوقیان به بعد این لفظ به علم اطلاق شده است.
این کاشان‌شناس ابراز داشت: توغ زبانه‌ای فولادی به عرض تقریبا هفت سانتیمتر و به طول یک تا یک و نیم متر دارد و انتهای آن به شکل گلابی است و سطح این سینی قلم‌زنی شده با صلوات‌های کثیره و آیات قرآن و غیره در پایین این صفحه لوله‌ای است که متصل به چوب بلند و ضخیمی است. وی گفت: به زبانه توغ پارچه‌های قیمتی آویزان و آیینه و رشته‌ای مروارید می‌زنند و پارچه‌ای از تیرمه سراسر روی توغ را می‌پوشانند و به وسیله دولویی به صورت خمیده در جلو دسته و هیئت حمل می‌کنند.
شاطری تصریح کرد: توغ جامعه کردن، توغ آرایی، توغ برداری، توغ بندی و دوره توغ از جمله برنامه هایی است که برای این علم انجام می‌گیرد و این علم و نشان عزاداری در جاهای مختلفی در ایران رواج دارد.
وی تاکید کرد: در عزاداری سنتی کاشان توغ های زیادی وجود دارد که معروف‌ترین آنها توغ شیخ رضا، توغ‌های پنجه شاه، توغ کلهر، توغ مابین، توغ میانچال و توغ سیغن را می توان نام برد و قدیمی ترین توغ تاریخ دار کاشان به تاریخ ۱۰۲۰ هجری قمری توغ محله سیغن است که در زیارتگاه قدمگاه علی محله درب یلان نگهداری می‌شود.
این کاشان‌شناش با بیان اینکه از نمادهای عزاداری سنتی کاشان نماد نخل است، افزود: ” نخل” تابوت واره، اتاقکی چوبی و سنگین است که سمبل و نشانه ی تشییع جنازه ی حضرت سید الشهدا(ع) در روز عاشوراست.
وی ابراز داشت: نخل، با عظمت‌ترین شعار روز عاشوراست و نخل را چون برای عزاداری در محرم می‌بندند و می‌آرایند “نخل محرم” و چون در روز عاشورا بر می‌دارند و می‌گردانند ” نخل عاشورا ” نیز گفته‌اند.
شاطری گفت: نخل‌های قدیمی و با سابقه کاشان ۵ نخل است؛ نخل سرپره توسط هیئت حسینی، نخل کلهر توسط هیئت حضرت علی اصغر ، نخل قاضی اسدالله توسط هیئت حیدری درب فین، نخل محله درب باغ ” قبرستان ” توسط هیئت حیدری و نخل بابا شرف ‘ میر شرف الدین حسینی کاشانی توسط هیئت ابوالفضل مسجد جامع از نخل‌های قدیمی کاشان است. وی تصریح کرد: قدیمی‌ترین نخل، نخل بابا شرف و مشهورترین نخل‌ها نخل محله سرپره و بزرگترین نخل کلهر کاشان است و رسم و رسوماتی هم در هنگام برگزاری نخل‌گردانی در میان برگزار کنندگان در گذشته وجود داشته است که بعضی از آنها اکنون نیز انجام می‌گیرد.
این کاشان‌شناس تاکید کرد: تاریخچه نخل‌گردانی در کاشان به دوره صفویه، یعنی حدود ۴۰۰ سال پیش بر می‌گردد؛ نخل گردانی در منطقه فرهنگی کاشان از سنت‌های دیرینه عزاداری مردم است که تا کنون آیین نخل‌گردانی کاشان، مراسم وداع نخل علوی با نخل خاوه در مشهد اردهال، آیین نخل گردانی ابیانه و جوشقان قالی و مراسم نخل گردانی روز شش امام حسین علیه السلام نیاسر در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
وی افزود: جریته قسمت نخست از شعائری که در عزاداری سنتی کاشان کارکرد داشته و هنوز هم در بعضی از هیئت‌ها و دسته های عزاداری وجود دارد ‘ جریده’ است که در گویش کاشانی ‘جریته’ گفته می‌شود.
شاطری ابراز داشت: جریته در فرهنگنامه محرّم کاشان از کاملترین و فصیح‌ترین شعارهاست که زیباترین مفاهیم را در برابر دیدگان حقیقت بین مجسّم می‌کند؛ شعاری است پر معنا با مفاهیم سترگ و والا و آنچه در این نماد دیده می‌شود بر گرفته از حادثه عظیم و خونین عاشورای حسینی دارد.
وی با بیان اینکه جریته پیامی رسا و گویا از شعور و آگاهی گذشتگانمان به واقعه ی کربلاست، گفت: این نشان و نماد سوگواری در فرهنگ عزاداری عاشورا منتسب به حضرت ابوالفضل العبّاس (ع) است، چنانچه نخل را سمبل تشیع جنازه و تابوت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و گهواره را نشان شهادت کودک شیرخواره حضرت علی اصغر (ع) می‌دانند.
شاطری تصریح کرد: جریده علمی ست که در مراسم عزاداری و سوگواری حضرت سیّد الشهداء(ع)در عقب دسته یا هیئت حرکت دهند؛ یکی از علم‌هایی که برای اقامه عزاداری در قرون گذشته تأسیس کرده‌اند و در چند شب و روز خاصّی از ایّام و لیالی عاشورا به همراه دسته عزا آنرا حمل می‌کرده در پای آن به نام حضرت عبّاس (ع) به عزاداری می‌پرداخته‌اند.
وی تاکید کرد: جریده را در شب هفتم یا در روز هفتم محرّم حرکت می‌دهند و یا در پای جریده مجلس عزاداری برپا می کنند و سفره می‌اندازند چرا که لشکر عمر سعد در روز هفتم ماه محرّم آب را به روی حرم حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) بست. این کاشان‌شناس افزود: جریته را در روز نهم ماه محرّم که این روز تعلّق به حضرت ابوالفضل العبّاس (ع) دارد همراه دسته و هیئت برداشته حرکت می‌دهند و همچنین در روز یازدهم که روز ختم وعزای شهدای کربلاست بعضی از جریته‌ها را همراه دسته و هیئت به بازار می‌برند.